Inleiding Al meer dan 600 jaar worden edelmetalen voorwerpen gecontroleerd op het gehalte aan edelmetaal. Daarmee is dat de oudste vorm van consumenten bescherming die Nederland kent. Het is zelfs een wettelijke bescherming, want de Waarborgwet 1986 garandeert dat een voorwerp (bijvoorbeeld een sieraad of gebruiksvoorwerp), waarin door een Waarborginstelling volgens de wet vastgestelde keur- c.q. gehaltetekens zijn afgeslagen, het juiste gehalte aan goud of zilver bevat. Ieder gouden of zilveren voorwerp dat in Nederland wordt verhandeld, moet voorzien zijn van een geldig keurteken. Bovendien mogen de woorden goud, zilver en edelmetaal niet worden gebruikt voor voorwerpen die niet het laagste wettelijke gehalte aan edelmetaal bevatten. De koper van gouden en zilveren voorwerpen is dus goed beschermd. Let bij de aankoop van een edelmetalen voorwerp dus op de aanwezigheid van keurtekens; het is uw waarborg! De gewaarborgde edelmetaallegeringen Zie www.goudenzilverweging.nl > Documentatie > Goud Zie www.goudenzilverweging.nl > Documentatie > Zilver Zie de Keurtekenplaat Waarborgwet De Waarborgwet 1986 De hoofddoelstelling van de Waarborgwet 1986 is bescherming van de consument tegen bedrog en bescherming van de ondernemer tegen oneerlijke concurrentie met betrekking tot de gehaltes van edelmetaal. Voor de consument heeft dat met name betrekking op de gehaltes van edelmetaal in sier- en gebruiksvoorwerpen. Ter bescherming van consument en ondernemer worden edelmetalen voorwerpen, voordat ze te koop worden aangeboden, gekeurd op de wettelijk erkende gehaltes. Voorwerpen van edelmetaal kunnen zowel door ondernemers als door particulieren ter keuring bij een Waarborginstelling worden aangeboden. De in de Nederlandse Waarborgwet 1986 vastgestelde keurtekens geven aan dat een voorwerp op grond van deze wet en onder toezicht van de Minister van Economische Zaken is onderzocht door een Waarborginstelling. Een Waarborginstelling is eigenlijk een laboratorium dat zijn taak onafhankelijk van ambacht, handel en industrie uitoefent. De hoeveelheid edelmetaal in een legering kan namelijk uitsluitend door middel van een scheikundig of natuurkundig onderzoek worden vastgesteld. De edelmetaallegering waaruit voorwerpen zijn vervaardigd wordt op één van de wettelijke gehalten onderzocht en gegarandeerd door het aanbrengen van een gehalte-aanduidend teken op het voorwerp. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen voorwerpen waarvan het gehalte, technisch gezien, zo nauwkeurig mogelijk wordt vastgesteld en voorwerpen waarvan het gehalte onder een zeker voorbehoud (namelijk met een marge van 20 duizendsten) wordt gegarandeerd. Het technisch gezien zo nauwkeurig mogelijk onderzoek vindt uitsluitend plaats op onafgewerkte voorwerpen (artikel 1), terwijl voor het onderzoek op afgewerkte, nieuwe en oude voorwerpen de wetgever heeft gemeend, dat een voorbehoud van 20 duizendsten op het aangegeven gehalte noodzakelijk is (artikel 3). De keurtekens op de Keurtekenplaat Waarborgwet zijn de huidige in gebruik zijnde Nederlandse merk- of keurtekens voor goud en zilver. Voor alle andere merken en tekens, die soms nog wel rechtsgeldig het wettelijk gehalte aanduiden, wordt verwezen naar de bestaande literatuur. Ook bij de Waarborginstellingen kan hierover nadere informatie worden ingewonnen. Over de meestertekens vanaf 1814 tot heden is door de SDU te Den Haag een boekwerk uitgegeven getiteld “Meestertekens van Nederlandse Goud- en Zilversmeden”. Daarnaast kunnen de Waarborginstellingen hierover informatie verstrekken. De Waarborgplicht Wie beroeps- of bedrijfsmatig voorwerpen, die geheel of gedeeltelijk bestaan uit goud of zilver met een gehalte hoger dan het minimum gehalte (goud 585 en zilver 800 duizendsten), vervaardigt, bewerkt, laat vervaardigen of bewerken dan wel er in handelt, is ondernemer in de zin van de Waarborgwet 1986. Een ondernemer is verplicht om dergelijke voorwerpen, als ze nog niet gekeurd zijn, bij een Waarborginstelling ten onderzoek en ter stempeling aan te bieden. Ook degene die een veiling houdt, moet zorgen dat de voorwerpen al op de kijkdag voorzien zijn van de wettelijk voorgeschreven keurtekens. Bovendien moet er tenminste drie dagen van tevoren aangifte van de kijkdag en veiling worden gedaan. De Waarborginstellingen In Nederland zijn per 25-02-1994 de Waarborg Platina, Goud en Zilver N.V., hierna te noemen WaarborgHolland (WH), en per 11-03-2002 Edelmetaal Waarborg Nederland B.V. (EWN) door de Minister van Economische Zaken, op basis van de Waarborgwet 1986, aangewezen als Waarborginstelling belast met het onderzoek naar het wettelijk gehalte aan edelmetaal in alle sier- en gebruiksvoorwerpen die in Nederland worden vervaardigd en geïmporteerd en die bestemd zijn voor de Nederlandse markt. Dergelijke producten dienen door de producent en/of importeur bij de WH of de EWN te worden aangeboden teneinde ze te laten keuren op hun gehalte aan edelmetaal. Wanneer de producten aan de wettelijke minimum gehalte eis voldoen c.q. wanneer deze gehaltes overeenstemmen met de wettelijke gehaltes, worden de wettelijk vastgestelde keurtekens c.q. de betreffende gehalte- of waarborgtekens door de WH c.q. de EWN in het product aangebracht. Daarmee is voor de consument duidelijk aan welk gehalte edelmetaal het betreffende voorwerp in ieder geval voldoet. De gehalte-aanduidende tekens De gehalte-aanduidende tekens garanderen het gehalte aan edelmetaal van een voorwerp. Voor zover het de tekens betreft voor grote voorwerpen, zullen deze tekens samen met het meesterteken, het kantooraanduidend teken en de jaarletter op de voorwerpen voorkomen. De kantooraanduidende tekens Op grote voorwerpen, zoals bestek, schalen e.d. waarvan het gehalte zonder enig voorbehoud kan worden gegarandeerd, wordt niet slechts een gehalte-aanduidend teken afgeslagen, maar bovendien nog een meesterteken, een kantooraanduidend teken en een jaarletter. Het kantooraanduidend teken voor platina en gouden voorwerpen heeft als symbool een leeuwenkop en voor zilveren voorwerpen een minervakop. In deze tekens is een letter aangebracht, die het Waarborgkantoor aanwijst waar het gehalte-onderzoek heeft plaatsgevonden. Tot aan de privatisering van de Waarborg in 1987 waren er meerdere Waarborgkantoren: A Amsterdam 1814-1988 Ӓ Amsterdam II 1914-1927 B Utrecht 1814-1986 C Den Haag 1814-1988 D Rotterdam 1814-1988 E Groningen 1814-1927 F Leeuwarden 1814-1985 G Zwolle 1814-1878 H Arnhem 1814-1970 I Breda 1814-1874 K Den Bosch 1814-1986 L Middelburg 1814-1888 M Schoonhoven 1837-1986 N Maastricht 1842-1926 O Roermond 1842-1926 P Alkmaar 1853-1924 Q Roosendaal 1889-1927 R Gouda 1988-heden De huidige Waarborgkantoren zijn: R Gouda M Gouda, vestiging Schoonhoven J Joure X Joure, vestiging Porzheim (D) De jaarletters Op grote voorwerpen wordt naast het meesterteken, het gehalte- en het kantoorteken ook een jaarletter aangebracht. De jaarletter geeft aan in welk jaar het voorwerp is gekeurd. Voor de jaarletters worden telkens 25 letters van het alfabet gebruikt. De vormgeving van de letters is in iedere serie anders. In de jaren waarin een kroning van het staatshoofd heeft plaatsgevonden (1948, 1980 en 2013) is op de jaarletter een kroontje geplaatst. Mirjam Twaalfhoven won in 1999 de prijsvraag onder vakgenoten, om een millennium-keurteken voor het jaar 2000 te ontwerpen. Dit officiële keurteken (de gekrulde letters MM) werd in 2000 op verzoek, naast de jaarletter Q van 2000, afgeslagen. Het millenniumteken is toen in talloze gouden en zilveren voorwerpen en sieraden in Nederland afgeslagen. De verantwoordelijkheidstekens; de meestertekens van de maker, de werkmeester of de fabrikant, de importeurs- of invoertekens Wanneer een nieuw voorwerp van edelmetaal op de Nederlandse markt ter verkoop wordt aangeboden, dient in dit voorwerp naast een in Nederland geldig keurteken ook een in Nederland geregistreerd verantwoordelijkheidsteken te zijn aangebracht. Dit teken wijst de werkmeester en/of de importeur aan die verantwoordelijk is voor het op de markt brengen van het voorwerp. De verantwoordelijkheidstekens zijn allemaal uniek en geregistreerd. Bij de Waarborginstellingen zijn gegevens over de in Nederland geregistreerde verantwoordelijkheidstekens verkrijgbaar. Ook kan er bij de Waarborginstellingen een verantwoordelijkheidsteken worden aangevraagd. De meestertekens van de maker, de werkmeester of de fabrikant Sinds de Middeleeuwen komen op voorwerpen van edelmetaal meestertekens voor. Het meesterteken geeft aan wie de verantwoordelijke maker van het voorwerp is. Het meesterteken wordt door de maker zelf op een voorwerp aangebracht voordat het voorwerp door hem bij de Waarborginstelling ter keuring wordt aangeboden. De maker (werkmeester) is dat wettelijk verplicht. Het meesterteken vertoont de beginletters van de naam van de maker en een bijzonder onderscheidingsteken, zodanig dat ieder meesterteken verschillend is. De importeurs- of invoertekens De uit het buitenland ingevoerde edelmetalen voorwerpen zullen meestal zijn voorzien van een buitenlands meesterteken. Bij invoer wordt naast het gehalte-aanduidend teken het invoerteken aangebracht. Dit teken vertoont de beginletters van de naam van de onderneming die de voorwerpen in ons land ingevoerd heeft, met daaraan toegevoegd een plusteken (+). Het + teken doet het verschil met een binnenlands meesterteken duidelijk uitkomen. De massa-aanduidende tekens of cijfertekens Voorwerpen met veel losse onderdelen krijgen naast de reeds eerder genoemde keurtekens nog een teken dat de totale edelmetaalmassa van het voorwerp aangeeft. Deze massa-aanduidende tekens worden cijfertekens genoemd en komen voor met de aanduiding 1 t/m 20 en 100. Het in het teken voorkomende getal dient men met 5 te vermenigvuldigen om de edelmetaalmassa van het voorwerp (binnen zekere grenzen) te berekenen. Zo geeft bijvoorbeeld het cijfer 1 aan dat de edelmetaalmassa van het totale voorwerp ligt tussen 0 en 5 gram. Het cijferteken 2 geeft aan dat de edelmetaalmassa van het totale voorwerp ligt tussen 5 en 10 gram, etc. De tekens op grote en kleine werken Op grote voorwerpen treft men vaak een viertal tekens op een rij aan, zoals bijvoorbeeld; een meester- of invoerteken, een gehalteteken, een kantooraanduidend teken en een jaarletter. Op kleine voorwerpen wordt volstaan met een meester- of invoerteken en een gehalteteken. Op grote en kleine voorwerpen, onder voorbehoud van 20 duizendsten gegarandeerd, wordt eveneens volstaan met een meester- of invoerteken en een gehalteteken. Afslag metaal Van keurtekens voorziene voorwerpen kunnen ook gedeeltelijk samengesteld zijn met onedele metalen onderdelen. Dit is wettelijk toegestaan mits er op de onedele onderdelen een aanduiding voorkomt waaruit blijkt dat dit geen goud of zilver is. Voorbeelden van deze aanduidingen zijn: metaal, METAL, steel, titanium, palladium, koper, etc. Soms is het niet mogelijk om deze aanduiding in het onedele onderdeel aan te brengen, in dat geval staat deze aanduiding in het edele gedeelte van het voorwerp. Wanneer de Waarborginstelling deze aanduiding aanbrengt, wordt altijd gebruik gemaakt van een gecombineerd teken. De afslagen "METAL" en het wettelijk voorgeschreven keurteken raken elkaar dan bij de uiteinden. Ook kunnen van twee edele metalen vervaardigde voorwerpen, onder bepaalde voorwaarden, voorzien zijn van twee keurtekens, bijvoorbeeld goud en zilver. Waarschuwing Het komt ook wel voor dat in een voorwerp een getal (585, 750, 835) of een aanduiding (18k, 14k) is ingeslagen. Een dergelijk getal of een dergelijke aanduiding houdt echter geen enkele “waarborg” in met betrekking tot het gehalte van het voorwerp. Uitsluitend de wettelijk geldende gehaltetekens garanderen het gehalte van een voorwerp. Vrijstellingen conform artikel 5, 6 en 11 van de Waarborgwet 1986 en artikel. 5 van de Waarborgregeling Op grond van artikel 5 en 6 van de Waarborgwet 1986 en artikel 5 van de Waarborgregeling zijn van waarborging (onderzoek van het gehalte en stempeling) vrijgesteld: De vóór 01-01-1814 vervaardigde voorwerpen mits daarop door een hier te lande bevoegd orgaan of bevoegde persoon een gilde-/gehalteteken is afgeslagen. Alle voorwerpen voorzien van de Nederlandse gehaltetekens die sinds 1814 worden gebruikt. Voorwerpen (sieraden of gebruiksvoorwerpen) van platina met een massa onder 0,5 gram. Voorwerpen (sieraden of gebruiksvoorwerpen) van goud met een massa onder 1 gram. Voorwerpen (sieraden of gebruiksvoorwerpen) van zilver met een massa onder 8 gram. Voorwerpen die bestemd zijn om te worden uitgevoerd, mits deze voorwerpen zijn opgeslagen in niet voor verkoop aan het publiek bestemde ruimten. Voorwerpen bestemd voor medische, tandheelkundige of technische doeleinden. Pennen voor vulpenhouders. Munten, tenzij deze zijn ingericht om als sieraad te worden gedragen. Onder munten worden verstaan: * Voorwerpen, die in enig land als wettig betaalmiddel zijn of waren aangemerkt * Voorwerpen, die in enig land bij wet als munt, niet zijnde wettig betaalmiddel zijn of waren aangemerkt en waarvan het gehalte, de massa en de beeldenaar bij wet zijn of waren geregeld, mits vervaardigd door de daartoe bevoegde instelling Voorwerpen behorend tot een ingevoerde partij, bestemd om weer te worden uitgevoerd. Penningen die voor 01-03-1988 zijn vervaardigd. Koninklijke onderscheidingen. Voorwerpen afkomstig uit een verdwenen beschaving. Voorwerpen afkomstig uit een lidstaat van de EU, voorzien van de officiële wettelijke keurtekens, aangebracht door een in dat land aangewezen onafhankelijke instantie, indien het verantwoordelijkheidsteken van de buitenlandse fabrikant bij de Waarborginstelling is geregistreerd en in de voorwerpen is aangebracht. De Waarborginstelling kan u hierover nader informeren. Hiervoor kan een bewijs van vrijstelling van waarborging worden afgegeven. Op grond van artikel 11 van de Waarborgwet 1986 zijn van stempeling (maar niet van onderzoek van het gehalte) vrijgesteld: Voorwerpen en/of goederen die niet zonder gevaar van beschadiging gestempeld kunnen worden. Voorwerpen van bijzondere oudheidkundige waarde. Voorwerpen van bijzondere kunstzinnige waarde. Hiervoor wordt altijd een bewijs van vrijstelling van stempeling afgegeven. In plaats van stempeling wordt voor deze voorwerpen een “schriftelijk bewijs artikel 11” omtrent metaal en gehalte verstrekt. Daartoe moet een verzoek worden ingediend bij de Waarborginstelling. Het verdient aanbeveling om voordat dit soort goederen worden aangeboden contact met de Waarborginstelling op te nemen. De Conventie van Wenen Nederland is lid van de Internationale Waarborgconventie van Wenen. Die Conventie voor het waarborgen van edele metalen is een internationale overeenkomst tussen verschillende landen met betrekking tot de wederzijdse handel in voorwerpen vervaardigd uit edelmetaal. Het verdrag is in Wenen ondertekend en werd in 1975 van kracht. Het Nederlandse lidmaatschap van de Internationale Waarborgconventie van Wenen betekent dat de Nederlandse Waarborginstellingen (WaarborgHolland en Edelmetaal Waarborg Nederland) tevens zijn aangesloten bij de Conventie van Wenen en dat zij het zogenaamde Common Control Mark (CCM) van de Conventie kunnen afslaan op nieuwe voorwerpen van goud of zilver. Deze keurtekens zijn zowel geldig in Nederland als in de andere landen die bij de Conventie van Wenen zijn aangesloten. Het Conventiekeur bestaat uit: 1. Het verantwoordelijkheidsteken van de fabrikant of importeur 2. Een teken dat het gehalte aanduidt in duizendsten 3. Het gehalte betreffende gehalteteken van de Conventie 4. Het CCM-Waarborgkantoorteken In Nederland geldige keurtekens volgens de Conventie van Wenen De op de Keurtekenplaat Waarborgwet vermelde internationale conventiegehaltetekens zijn, tezamen met een verantwoordelijkheidsteken van de fabrikant of importeur, een gehalteaanduiding in duizendsten en een CCM-Waarborgkantoorteken, eveneens geldig in Nederland. In Nederland geldige gehaltetekens van een aantal andere Europese landen Daarnaast zijn ook gehaltetekens van een aantal andere Europese landen in Nederland geldig. Dat betreft gehaltetekens die zijn aangebracht door een onafhankelijke instelling in het betreffende land. Keurtekens uit de volgende landen zijn in Nederland geldig; Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Hongarije, Ierland, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Portugal, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, Verenigd Koninkrijk en Zweden. Aanvullende informatie www.keurtekens.nl http://www.keurtekens.nl/links.php http://www.keurtekens.nl/jaarletters.php http://hallmarkingconvention.org (over de internationale Waarborgconventie van Wenen) www.waarborg.nl www.ewnederland.nl www.verispect.nl Het boek Nederlandse Verantwoordelijkheidstekens (VT-boek) sinds 1797, uitgegeven door WaarborgHolland. Foto’s: Webmuseum goudenzilverweging.nl
