De nieuwe IJkwet d.d. 07-04-1869 (Staatsblad no. 57) schreef voor dat per 01-01-1870 het aantal ijkkantoren drastisch diende te worden verminderd. Van de 35 ijkkantoren die er in 1869 waren, werden er 16 opgeheven, zodat er nog 19 overbleven. Later is het aantal ijkkantoren nog verder teruggebracht. De ijkkantoornummering werd daar drie keer op aangepast. Nieuw vervaardigde Nederlandse messing gewichten moesten om voor de eerste keer geijkt te worden: * vanaf 01-01-1870 tot 01-05-1989 aangeboden worden op een ijkkantoor. * vanaf 01-05-1989 tot 01-10-1998 aangeboden worden bij een toezichthoudende instantie of een erkend persoon die beschikt over een erkenning als bedoeld in artikel 11 van de Metrologiewet, dat kon tot 1993 ook een van de drie toen nog operationele ijkkantoren te Amsterdam, Dordrecht of Rotterdam zijn. Als een Nederlands gewicht, met uitzondering van de knopgewichten van het internationale of EEG-model die vanaf 1965 in omloop kwamen, aan alle wettelijke eisen voldeed, werd daarop afgeslagen: * vanaf 01-01-1870 tot 01-01-1975 de lopende jaarletter. * vanaf 01-01-1975 tot 01-10-1998, in verband met de Europese harmonisatie, het jaartalmerk in nationale uitvoering. * vanaf 01-01-1870 tot 01-05-1989 het ijkkantoormerk van het ijkkantoor waar de eerste keuring plaatsvond. * vanaf 01-05-1989 tot 01-10-1998 het kenmerk van een toezichthoudende instantie of een erkend persoon, dit in plaats van het ijkkantoornummer in het typisch gevormde stempelveld. Voor eigenaren van gewichten die in de omgeving van een ijkkantoor woonden, vond de herijk van gewichten op de ijkkantoren plaats. Voor de verder van een ijkkantoor gelegen gemeenten werd in overleg met de provincie een herijk-reis gepland. De gemeente moest in dat geval voor de herijk een geschikt lokaal ter beschikking stellen. Eigenaren/gebruikers van gewichten kregen een schriftelijke uitnodiging om op een bepaald tijdstip met hun gewichten, en eventueel ook met de lengtematen en/of inhoudsmaten, naar de door de gemeente ter beschikking gestelde locatie te komen. Als bewijs dat een gewicht bij de herijk aan de wettelijke eisen voldeed, werd daarop de lopende jaarletter en vanaf 01-01-1975 in verband met de Europese harmonisatie een jaartalmerk in nationale uitvoering afgeslagen. De Dienst van het IJkwezen te Delft was een Rijksdienst waarvoor ijkmeesters in ijkkantoren werkzaam waren en door heel Nederland reisden om gewichten te kalibreren, te justeren en te ijken. Per 01-05-1989 werd de Dienst van het IJkwezen geprivatiseerd tot het Nederlands Meetinstituut N.V. (NMi). Daaronder ressorteerden toen drie werkmaatschappijen: * het Van Swinden Laboratorium B.V. (VSL) * het IJkwezen B.V. (voorheen de Dienst van het IJkwezen) Het IJkwezen B.V. is later opgesplitst in NMi Certin B.V., het test en certificeringinstituut en NMi Inspecties en Kansspeltechniek B.V., als toezichthouder op de naleving van de IJkwet, de Wet op de kansspelen en de Waarborgwet * het Test- en Adviescentrum B.V. (TAC) Het TAC is via een management buy-out helemaal losgekoppeld en zelfstandig voortgezet onder een andere naam. De naam van NMi Inspecties en Kansspeltechniek B.V. is in 2003 gewijzigd in Verispect B.V. Vanaf 01-01-2014 is het toezicht op de Wet op de kansspelen overgegaan naar de Kansspelautoriteit. Vanaf 01-01-2016 zijn de taken van Verispect B.V., het toezicht op de naleving van de Metrologiewet, die sinds 02-02-2006 de IJkwet vervangt, en de Waarborgwet ondergebracht bij het Agentschap Telecom. Niet lang na de privatisering van de Dienst van het IJkwezen per 01-05-1989 werden de laatste drie overgebleven regionale ijkkantoren gesloten: Rotterdam in 1991, Amsterdam in 1992 en Dordrecht in 1993. Eigenaren/gebruikers werden daardoor verplicht hun gewichten naar een locatie op te sturen of ze daar zelf af te leveren, zodat de herijk kon worden uitgevoerd. Het bij de eerste ijk afgeslagen ijkkantoor- of kantoormerk bestond van 1870 tot 1989 uit het nummer van het ijkkantoor, afgeslagen in een typisch gevormd stempelveld. Een uitzondering op het voorgaande vormden de Nederlandse knopgewichten van het internationale of EEG-model. Sinds 24-02-1973 werden die in ons land in de handel gebracht met EEG-ijkmerken. Het ijkkantoormerk werd bij de eerste ijk, vervangen door het EEG-ijkmerk in de vorm van de kleine letter e in combinatie met het jaartalmerk in EEG-uitvoering. In het kader van de gewichten voor fijne weging vallen de knopgewichten van het internationale of EEG-model en ook de EEG-ijkmerken buiten het kader van het Webmuseum goudenzilverweging.nl Met de privatisering van de Dienst van het IJkwezen per 01-05-1989 werden de ijkkantoornummers in het typisch gevormde stempelveld vervangen door een kenmerk, ook ‘de Baksteen’ genoemd, naar de ontwerper de heer Baksteen. Dit kenmerk: * bestaat uit een in een kader gevat vierkant, onderverdeeld in 16 gelijke vierkanten met daarin aangebracht de markering die de desbetreffende ijkinstelling of ijkbevoegde persoon identificeert. * is het kenmerk van een aangewezen instantie of persoon die beschikt over een erkenning als bedoeld in artikel 11 van de Metrologiewet. * wordt gebruikt door de herkeuringsbevoegden in Nederland en niet meer alleen door het NMi, de naam van de ijkbevoegde is in 2006 overigens vervangen door Erkende Keurders. * heeft geen relatie meer met een ijkkantoor. * is vanaf 01-05-1989 te vinden in het goedkeuringsmerk. * is vanaf 01-05-1989 te vinden in het afkeuringsmerk. De zes foto’s tonen van links naar rechts: Foto 1 De ijkkantoren tussen 1870 en 1993. Foto 2 Het kantoormerk/ijkkantoornummer 15 van het ijkkantoor te Leeuwarden, eenmaal afgeslagen op een gewicht voor fijne weging. Foto 3 Het kantoormerk/ijkkantoornummer 14 van het ijkkantoor te Utrecht, tweemaal afgeslagen op een gewicht voor fijne weging. Foto 4 Het logo van het Nederlands Meetinstituut (NMi). Foto 5 Het kenmerk als goedkeuringsmerk zoals NMi Certin B.V. te Delft, de opvolger van de Dienst van het IJkwezen in Nederland, dat naast het nationale standaarden instituut VSL en de toezichthouder Verispect vanaf 01-05-1989 als haar kenmerk bij de herkeuring hanteerde. Elke kolom bevat vier vakjes, die van boven naar beneden de cijfers 1, 2, 3 en 4 aangeven. Om de markering te berekenen, dienen de door de cirkels gemarkeerde cijfers in iedere kolom opgeteld te worden. Als er een tweede cirkel in een kolom staat, wordt er bij die optelling nog een cijfer 1 opgeteld. Er staan nooit twee cirkels naast of onder elkaar. Het kenmerk toont de hoogst mogelijke markering: 7575. Foto 6 Het kenmerk als afkeuringsmerk zoals NMi Certin B.V. te Delft dat als opvolger van de Dienst van het IJkwezen in Nederland, vanaf 01-05-1989 als afkeuringsmerk hanteerde. Elke kolom bevat vier vakjes, die van boven naar beneden de cijfers 1, 2, 3 en 4 aangeven. Om de markering te berekenen dienen de door de cirkels gemarkeerde cijfers in iedere kolom opgeteld te worden. Als er een tweede cirkel in een kolom staat, wordt er bij die optelling nog een cijfer 1 opgeteld. Er staan nooit twee cirkels naast of onder elkaar. Het kenmerk toont de hoogst mogelijke markering: 7575. Foto’s: Webmuseum goudenzilverweging.nl
