Zeven draaibaar aan elkaar geklonken toetsnaalden voor zilver met als eenheid de penning particuliere collectie

Zeven draaibaar aan elkaar geklonken toetsnaalden voor zilver
In feite zijn het zeven 66 mm lange roodkoperen staafjes waaraan stukjes zilver van verschillend, nauwkeurig bekend, gehalte zijn gesoldeerd

De toetsnaalden werden, wellicht bij de Waarborg of in de keurkamer van een gilde, gebruikt bij het toetsten van een zilveren object c.q. bij het bepalen van het zilvergehalte van een zilveren object

De opschriften op de toetsnaalden zijn 11:P GK / 10P KlK / 9:P. / 8:P. / 7:P. / 6:P. / 5:P.
De zilvergehalteaanduidingen, uitgedrukt in penningen, en de toevoegingen GK en KlK zijn op de toetsnaalden gegraveerd
Het getal staat voor het zilvergehalte en de hoofdletter P voor de eenheid penning
Het zilvergehalte is dus uitgedrukt in respectievelijk 11, 10, 9, 8, 7, 6 en 5 penning, terwijl 1 penning werd onderverdeeld in 24 grein
De letters GK staan voor (Hollandse) Grote Keur
De letters KlK staan voor (Hollandse) Kleine Keur

De onderverdeling van penningen in grein
12 penning = 12 x 24 grein = 288 grein
11 penning = 11 x 24 grein = 264 grein
10 penning = 10 x 24 grein = 240 grein
9 penning = 9 x 24 grein = 216 grein
8 penning = 8 x 24 grein = 192 grein
7 penning = 7 x 24 grein = 168 grein
6 penning = 6 x 24 grein = 144 grein
5 penning = 5 x 24 grein = 120 grein
4 penning = 4 x 24 grein = 96 grein
3 penning = 3 x 24 grein = 72 grein
2 penning = 2 x 24 grein = 48 grein
1 penning = 1 x 24 grein = 24 grein

De omrekening van penningen in duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
12 penning = 12/12 x 1000 = 1000,000 duizendsten c.q. 100% fijn c.q. zuiver zilver
11 penning = 11/12 x 1000 = 916,667 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
10 penning = 10/12 x 1000 = 833,333 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
9 penning = 9/12 x 1000 = 750,000 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
8 penning = 8/12 x 1000 = 666,667 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
7 penning = 7/12 x 1000 = 583,333 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
6 penning = 6/12 x 1000 = 500,000 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
5 penning = 5/12 x 1000 = 416,667 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
4 penning = 4/12 x 1000 = 333,333 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
3 penning = 3/12 x 1000 = 250,000 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
2 penning = 2/12 x 1000 = 166,667 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver
1 penning = 1/12 x 1000 = 83,333 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver

Een zilvergehalte van 6 penning of van 500,000 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver wil zeggen dat 500,000 duizendsten van de zilverlegering bestaat uit fijn c.q. zuiver zilver en dat het andere 500,000 duizendste gedeelte van de zilverlegering bestaat uit de zogeheten bijzet, het bijgevoegde materiaal anders dan zuiver zilver

n.v.t.

Na de Franse nederlaag bij Leipzig werd ons land tussen eind 1813 en begin 1814 bevrijd
Willem I werd uitgeroepen tot soevereine vorst van het Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830)
Hij handhaafde grotendeels de Franse wetgeving, waaronder de Waarborgwet van 09-11-1797
Wel werden bij het Koninklijk Besluit d.d. 26-12-1813 de edelmetaalgehalten gewijzigd en de Franse keurtekens met Gallische haantjes vervangen door keurtekens met Hollandse leeuwen
Na het invullen van de vacatures en het aanmaken van de nieuwe keurstempels werden de bestaande Waarborgkantoren in 1814 heropend

De oude Franse zilvergehalteaanduiding is de denier
Daarvoor geldt: 12 penning = 288 grein = 1000 duizendsten = 100% fijn c.q. zuiver zilver
Vandaar dat de bij het Koninklijk Besluit d.d. 26-12-1813 vastgestelde zilvergehalten gebroken getallen zijn

Het eerste gehalte zilver werd bij het Koninklijk Besluit d.d. 26-12-1813 gelijkgesteld aan de aloude Hollandse Grote Keur van 11 penning en 5 grein c.q. ((11+5/24) / 12) x 1000 = 934,028 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver

Het tweede gehalte zilver werd bij het Koninklijk Besluit d.d. 26-12-1813 gelijkgesteld aan de oude Hollandse Kleine Keur van 10 penning c.q.
(10/12) x 1000 = 833,333 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver

De nieuwe Nederlandse Waarborgwet van 18-09-1852, die op 01-01-1853 van kracht werd en toen de oude Franse Waarborgwet van 09-11-1797 verving, is in gewijzigde vorm nog steeds van kracht

Pas met de Waarborgwet van 18-09-1852 werden de gebroken getallen van de in 1813 vastgestelde zilvergehalten naar beneden afgerond tot 934 en 833 duizendsten fijn c.q. zuiver zilver

Al vanaf het begin werkte de Franse Waarborg, en vanaf 1814 dus ook de Nederlandse Waarborg, met het metrieke, decimale stelsel, waarin edelmetaalgehalten in duizendsten uitgedrukt moesten worden
In ons land werd het begrip penning echter toch nog lang algemeen gebruikt
Essayeurs konden echter wel op een boze brief van het Kollegie van Raden en Generaal Meesteren der Munt rekenen, wanneer zij een gehalte rapporteerden van bijvoorbeeld 10 penning schraal

De getoonde en beschreven toetsnaalden voor zilver dateren van vóór 1814, omdat toen bij de keuring van goud en zilver het metrieke, decimale stelsel werd ingevoerd
Ze dateren mogelijk uit het einde van 18e eeuw c.q. het begin van de 19e eeuw, wellicht uit de periode van het Koninkrijk Holland (1806-1810)
In 1798, tijdens de Bataafse Republiek (1795-1806), werden de gilden immers voor het eerst opgeheven
Gedurende de periode daarna werden de gilden verschillende keren weer in ere hersteld, afgeschaft en weer in ere hersteld, om vervolgens tijdens het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) in 1818 definitief afgeschaft te worden

n.v.t. / Particuliere collectie

Mr. F.J. Haffmans Kunst en Antiekhandel te Utrecht