Messing plaatjes om de nauwkeurigheid van een balans voor fijne weging aan te geven
Op dergelijke messing plaatjes werd de nauwkeurigheid van de balans aangegeven
Het dikke messing plaatje Op het dikke messing plaatje staat het opschrift: “Nauwkeurige wegingen 500 mg tot 1000 g” Het opschrift is en creux, dat wil zeggen ingezonken, diep gelegen, als holle tekst afgeslagen De dunne messing plaatjes Op het ene dunne messing plaatje staat het opschrift: NAUWKEURIGE WEGINGEN ….G. TOT ….G. Het opschrift, de beide vlakken waarin het aantal grammen kan worden afgeslagen en de rand van het tweede plaatje zijn en reliëf/opliggend aangebracht en sterk gepolijst Het lager gelegen vlak is met een vermoedelijk matte goudkleurige lak gelakt Op het andere dunne messing plaatje staat het opschrift: NAUWKEURIGE WEGINGEN ….G. TOT ….G. Het opschrift, de beide vlakken waarin het aantal grammen kan worden afgeslagen en de rand van het derde plaatje zijn en reliëf/opliggend aangebracht en wat minder sterk gepolijst Het lager gelegen vlak is niet gepolijst
n.v.t.
De ijk van weegwerktuigen Met de gefaseerde invoering van het metrieke stelsel per 01-01-1820 kwam er in Nederland een eind aan het plaatselijke ijkwezen Het ijkwezen werd toen meer centraal geregeld en er kwamen richtlijnen op de te ijken meetmiddelen Gewichten, inhoudsmaten en lengtematen konden worden geijkt (= verplichte keuring) en herijkt Weegschalen hoefden niet meer gecontroleerd te worden en konden niet meer worden geijkt of herijkt, daardoor ontstond een vreemde situatie omdat vóór die tijd balansen voor fijne weging en unsters soms wel werden geijkt Tussen 1874 en 1882 was de ijk van weegwerktuigen verplicht Nieuwe weegschalen die door de ijker onderzocht en in orde bevonden waren werden voorzien van het kantoormerk en een kroon (gewone weging) of een vijfpuntige ster (fijne weging) Weegschalen die vóór 1874 al in gebruik waren, werden na controle gestempeld met een esculaap De fabrikanten van weegschalen waren in feite tegen de ijk en kregen vanaf 1882 tijdelijk hun zin: vanaf 1882 was de ijk van weegwerktuigen niet meer verplicht Vanaf ongeveer 1906 had de toonbanksnelweger in Nederland zijn intrede gedaan Kleinere exemplaren hadden slechts één pan voor de te wegen goederen en gaven de massa weer op een waaiervormige plaat met een schaalverdeling Exemplaren met een hoger weegvermogen hadden één pan of schaal voor de goederen en een tweede schaal voor het plaatsen van gewichten van 500 gram of zwaarder Hiermee werd het weegvermogen vergroot: de schaalverdeling had namelijk maar een beperkt bereik Het ijkwezen mocht ook in die tijd nog steeds wel de gewichten maar niet de weegschalen controleren In 1909 werd weer geprobeerd de weegwerktuigen onder de IJkwet van 1869 te laten vallen Het gepresenteerde verslag bevatte echter zoveel tegenstrijdige meningen dat de samenstellers niet eens geprobeerd hebben deze in een algemene aanbeveling te bundelen Met de derde IJkwet d.d. 22-04-1937 (Staatsblad no. 627), die per 01-01-1941 in werking trad, werd niet alleen de ijk van weegwerktuigen opnieuw ingevoerd maar die wet introduceerde ook de ijk van meetwerktuigen voor lengte-, oppervlakte- en volumemeting Tot 1941 werd elk exemplaar van een te ijken meetmiddel individueel gekeurd Die situatie begon onhoudbaar te worden gezien het vele werk dat daaraan verbonden was Met de IJkwet 1937 werd om die reden de keuring naar model/de modelgoedkeuring ingevoerd Het dikke messing plaatje Het opschrift “Nauwkeurige wegingen 500 mg tot 1000 g” op het dikke messing plaatje geeft in feite de nauwkeurigheid van de balans aan: 500 mg : 1000 gram ofwel 1 : 2000 De dunne messing plaatjes De beide dunne messing plaatjes zijn nog ongebruikt, daarop kan de nauwkeurigheid van een balans nog aangegeven worden Deze plaatjes met het opschrift NAUWKEURIGE WEGINGEN ….G. TOT ….G. (G. staat voor gram) waren bedoeld voor de individueel te keuren balansen voor fijne weging: dat betrof oude balansen voor fijne weging die vanaf de invoering van de ijk op de weegwerktuigen per 01-01-1941 voor het eerst gekeurd moesten worden Nieuwe balansen voor fijne weging vielen meestal onder een modelgoedkeuring, een dergelijke aanduiding was dan niet nodig omdat de vorm van het modelplaatje al duidelijk maakte dat het om fijne weging ging
n.v.t. / Collectie W
Webmuseum goudenzilverweging.nl
