Het gewicht is een lamelgewicht, feitelijk een dun messing plaatje
Gewicht ten behoeve van goud- en zilverweging
In de Noordelijke Nederlanden was de vervaardiging van engelsen een aan de ijk- en justeermeesters-generaal toegekend privilege Het gewicht is gemaakt door Jacob l’Admiral
De merken op de engelsen werden volgens een vast stramien afgeslagen Linksboven De massawaarde c.q. het aantal engelsen De massawaarde 4 staat voor 4 engels Rechtsboven Het makermerk; in een ovaal of rond stempelveld de afkorting ENG, die staat voor engels, met erboven en eronder de initialen van de maker Het makermerk; in een rond stempelveld de afkorting ENG, die staat voor engels, met erboven en eronder de initialen van de maker; respectievelijk de letter I en de letters LA Linksonder Het merk van de ijk- en justeermeester-generaal Op dit gewicht zijn twee verschillende merken van de ijk- en justeermeester-generaal l’Admiral over elkaar heen afgeslagen Het als eerste afgeslagen merk De naar links klimmende, gekroonde Generaliteits- of Statenleeuw, met zwaard en pijlenbundel, in een rond stempelveld, met links, rechts en daaronder respectievelijk de letters I, L en A Het als tweede afgeslagen merk Over de eerste afslag heen is de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland afgeslagen; een ongekroonde, naar links klimmende leeuw, met een naar buiten gekrulde staart, zonder zwaard en pijlenbundel, zonder initialen, in een ovaal stempelveld Rechtsonder De jaarletter(s) Door elkaar heen de jaarletters R van 1751 en S van 1752
4 engels: 4 x 1,538024125 = 6,152096500 gram
4 engels: 6,1 gram
Het merk van de ijk- en justeermeester-generaal / jaarletters
R van 1751
S van 1752
2 x
Jacob l'Admiral, hij was vanaf 1745 ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht over Holland en West-Friesland en vervolgens vanaf 1750 tot aan zijn overlijden op 12-09-1770 ijk- en justeermeester-generaal over de gehele Unie
Waarom zijn er twee verschillende merken van de ijk- en justeermeester-generaal l’Admiral afgeslagen? Op dit gewicht zijn twee verschillende merken van de ijk- en justeermeester-generaal l’Admiral over elkaar heen afgeslagen Over de diverse merken die l’Admiral voerde is tot nog toe het volgende bekend; www.goudenzilverweging.nl > Documentatie > IJk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht Jacob l’Admiral; 1e merk tussen 1745 en 1750 De leeuw uit het wapen van het graafschap Holland; een ongekroonde, naar links klimmende leeuw, met een naar buiten gekrulde staart, zonder zwaard en pijlenbundel, zonder initialen, in een ovaal stempelveld Er wordt wel geopperd dat dit het ijkmerk is dat, voordat l’Admiral op 10-03-1745 door de Staten van Holland werd benoemd, door de ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht Abraham Groengraft werd gebruikt bij het stempelen van engelsen en soms ook van muntgewichten Dat is vermoedelijk echter niet het geval, zoals blijkt na vergelijking van engelsen van Groengraft en van l’Admiral waar het ijkmerk met de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland op is afgeslagen De ijkmerken met de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland die Groengraft en l’Admiral gebruikten zijn duidelijk verschillend De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat Groengraft en l’Admiral ieder een eigen ijkmerk met de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland gebruikten 2e merk tussen 1745 en 1750 In diepreliëf, de naar links klimmende, gekroonde Generaliteits- of Statenleeuw, nog zonder zwaard en pijlenbundel, zonder stempelveld, met links, rechts en daaronder respectievelijk de letters I, L en A Dit merk zou zijn gebruikt tussen 1745 en 1750 vóór de andere merken in hoogreliëf 3e merk tussen 1750 en 1770 toen l’Admiral ijk- en justeermeester-generaal over de gehele Unie was De naar links klimmende, gekroonde Generaliteits- of Statenleeuw, met zwaard en pijlenbundel, in een rond stempelveld, met links, rechts en daaronder respectievelijk de letters I, L en A De ordonnantie van 01-05-1750 stelde in artikel III vast dat de Generaliteits- of Statenleeuw met de zeven pijlen in het ijkmerk afgebeeld diende te worden In 1750, waarschijnlijk vanaf zijn benoeming tot ijk- en justeermeester-generaal van de gehele Unie op 01-05-1750, wijzigde Jacob l'Admiral zijn merk dienovereenkomstig en plaatste tevens zijn initialen rond de Statenleeuw De gekroonde Generaliteits- of Statenleeuw was het wapen van de Staten-Generaal van de Zeven Verenigde Nederlanden Dat was feitelijk de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland; een naar links klimmende leeuw, met een naar buiten gekrulde staart, onder toevoeging van het (krijgs)zwaard en de pijlenbundel van zeven pijlen uit het Generaliteitswapen De leeuw was gekroond met een koningskroon omdat de "Hoogmogende heren" van de Staten-Generaal daarmee hun soevereiniteit wilden benadrukken Op dit gewicht is als eerste het merk met de letters ILA afgeslagen, l’Admiral gebruikte dat tussen 1750 en 1770 Op dit gewicht is als tweede het merk, de leeuw uit het wapen van het graafschap Holland, afgeslagen, l’Admiral gebruikte dat, voor zover tot nog toe bekend, tussen 1745 en 1750 De redenering daarvoor is dat l’Admiral tussen 1745 1750, tijdens een soort overgangsperiode toen zijn eigen merk ontwikkeld werd, het merk van de ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht Abraham Groengraft nog gebruikte Het oude ook door Groengraft en vóór 1750 door l’Admiral gebruikte merk is op dit gewicht afgeslagen over het merk met de letters ILA dat l’Admiral tussen 1750 en 1770 voerde, en wel in 1751 en/of zelfs nog in 1752, immers het gewicht is in die jaren geijkt Waarom gebeurde dat? Het kan in dit geval niet gaan om een uit de oude voorraad van l’Admiral’s voorganger Groengraft afkomstig, incompleet gestempeld, gewicht van 4 engels, immers dan was het merk met de letters ILA over het oude door Groengraft en vóór 1750 door l’Admiral gebruikte merk met de leeuw afgeslagen En dat is pertinent niet het geval…….. Noot In Mededeling nummer 4 van 1974 wordt op blz. 140 foto 2 en in Meten & Wegen op blz. 806 een gewicht van 3 engels van l’Admiral getoond met eveneens de twee verschillende merken van de ijk- en justeermeester-generaal l’Admiral en geijkt met de jaarletters P van 1749 ?, R van 1751, S van 1752, T van 1753 en U van 1754 Op blz. 138 blijkt dat de schrijver van het artikel, Ad van Diest, daar toen nog geen verklaring voor had Vermoedelijk is de afslag bedoeld als een zogeheten klop A.J.J. Scheffers schrijft in zijn boek De kwaliteit van het geld, deel 1 op blz. 105 dat Jacob l’Admiral zijn aanstelling tot ijk- en justeermeester-generaal van de gehele Unie op 01-05-1750 waarschijnlijk mede te danken had aan de “ongelijkwigtigheid” van de door de verschillende Munthuizen van de Republiek geslagen gouden dukaten en aan de “inaccuraatheijd” van de algemeen in gebruik zijnde goudgewichten Dat doet mij vermoeden dat het afslaan van het oude door Groengraft en vóór 1750 door l’Admiral gebruikte merk over het merk met de letters ILA aangeeft dat er een extra controle heeft plaatsgevonden op de “accuraatheijd” van dit gewicht van 4 engels Het gewicht werd waarschijnlijk, zoals dat met munten ook gebeurde, “geklopt” als teken dat het voldeed aan de daaraan te stellen eisen met betrekking tot de massa Noot Een klop (Engels: counterstamp, Frans: contremarque, Duits: Kontramarke, Gegenstempel) is in de numismatiek een kleine instempeling of inslag die meestal tot doel had de waarde of het omloopsgebied te veranderen Bovendien werden er naast munten ook andere zaken geklopt Zo werd Gouds laken voorzien van allerlei loodjes die de kwaliteit aangaven Als er tijdens de bewerking een fout in een eerdere deelbewerking werd ontdekt, dan werd in één van die keurmerken een klop gezet die de aard van de tekortkoming aangaf In de onderkant is een vierkante justering door middel van lood aangebracht
n.v.t. / Collectie W / Gewicht aanwezig in de houten kist met Trooise en medicinale gewichten collectie W
Webmuseum goudenzilverweging.nl
