Sluitgewicht
Troois gewicht ten behoeve van goud- en zilverweging/fijne weging
Rechts van het slot is op de bovenzijde van het deksel een ooievaar afgeslagen met links en rechts daarvan respectievelijk de initialen L en A Deze ooievaar is het kopergietersmerk van de gewichtenmaker Hans Leonhard/Lönhart Abend/Abent Hij gebruikte dat merk vanaf 1707, zoals vermeld in Die Merkzeichen der Nürnberger Rotschmiede, door Hermann P. Lockner blz. 140 no. 1027 het bovenste merk en blz. 322 no. 1027 het linkermerk Abend werd meester in 1690 en gezworene/beëdigd in de periode 1721-1723-….
2 Het cijfer 2 staat voor 2 Troois pond/64 Troois lood De letter A is door de Neurenbergse kopergieter afgeslagen en staat voor Amsterdam, dat wil zeggen dat het gewicht bestemd was voor Amsterdam en voor die bestemming al grof gejusteerd was De door de letter A afgeslagen Franse of Trooise lelie geeft aan dat we te maken hebben met een Troois gewicht voor goud- en zilverweging
2 Troois pond = 2 x 492,167720000 gram = 984,335440000 gram = 984,34 gram Huis 1 pond = 32 lood 492,167720000 gram = 492,168 gram Pijl 16 lood = 246,083860000 gram = 246,084 gram Pijl 8 lood = 123,041930000 gram = 123,042 gram Pijl 4 lood = 61,520965000 gram = 61,521 gram Pijl 2 lood = 30,760482500 gram = 30,760 gram Pijl 1 lood = 15,380241250 gram = 15,380 gram Pijl 1/2 lood = 7,690120625 gram = 7,690 gram Pijl 1/4 lood = 3,845060313 gram = 3,845 gram Pijl 1/8 lood = 1,922530156 gram = 1.923 gram Sluiter 1/8 lood = 1,922530156 gram = 1,923 gram De pijlen van 1/2, 1/4, 1/8 lood en de sluiter van 1/8 lood ontbreken, daarom zou de totale berekende massa moeten zijn: 984,335440000-7,690120625-3,845060313-1,922530156-1,922530156 = 968,955198750 gram = 968,955 gram
De totale gewogen massa is 924,2 gram, een forse afwijking ten opzichte van de berekende massa Huis 1 pond = 32 lood = 468,9 gram Pijl 16 lood = 234,7 gram Pijl 8 lood = 117,2 gram Pijl 4 lood = 58,3 gram Pijl 2 lood = 30,3 gram, dit gewicht is, gezien het erop afgeslagen merk van de ijk- en justeermeester-generaal Abraham Groengraft en de erop afgeslagen jaarletters, veel ouder dan de overige gewichten en is later toegevoegd Pijl 1 lood = 14,6 gram Pijl 1/2 lood = manco Pijl 1/4 lood = manco Pijl 1/8 lood = manco Sluiter 1/8 lood = manco De totale berekende/gewogen massa = 924,00 gram De massa van het complete gewicht kan op basis van de gewogen massa’s als volgt berekend worden: 2 x 468,9 = 937,8 gram 4 x 234,7 = 938,8 gram 8 x 117,2 = 937,6 gram 16 x 58,3 = 932,8 gram 32 x 30,3 = 969,6 gram, deze massa is, gebaseerd op het later toegevoegde gewicht, irrelevant 64 x 14,6 = 934,4 gram Aannemelijk is dat de massa van het gehele gewicht lag tussen 937,6 en 938,8 gram Omgerekend lag de massa van het pond tussen 937,6/ 2 = 468,8 gram en 938,8/2 = 469,4 gram Deze massawaarde van het pond komt overeen met het Haags pond licht- of huisgewicht van 469,0/469,7/469,728 gram, hetgeen in overeenstemming is met de afslag van het stadswapen van Den Haag Wat dit betekent met betrekking tot de historie van dit gewicht is te vinden onder Bijzonderheden
De jaarletter F van 1814 De Franse of Trooise lelie, die geeft aan dat we te maken hebben met een Troois gewicht voor goud- en zilverweging/fijne weging Het stadswapen van Den Haag De in Den Haag afgeslagen jaarletters T van 1817 en U van 1819 Het gewicht van 2 lood is in de periode 1701-1745, toen Abraham Groengraft als ijk- en justeermeester-generaal in functie was, door hem geijkt met de hieronder vermelde 13 jaarletters De jaarletters worden eerst op volgorde van afslag vermeld Door elkaar heen zijn afgeslagen: O van 1724 Q van 1726 W van 1731 door de O van 1724 en de Q van 1726 heen Daarna zijn de volgende jaarletters afgeslagen: P van 1725 N van 1723 M van 1722 A van 1735 J van 1743 V van 1755 dit is een door Jacob l’Admiral afgeslagen jaarletter K van 1720 X van 1732 G van 1717 de G is bij de F van 1716 afgeslagen en is vermoedelijk een nog onbekende jaarletter F van 1716 Op jaarvolgorde: F van 1716 G van 1717 de G is bij de F van 1716 afgeslagen en is vermoedelijk een nog onbekende jaarletter K van 1720 M van 1722 N van 1723 O van 1724 P van 1725 Q van 1726 W van 1731 door de O van 1724 en de Q van 1726 heen X van 1732 A van 1735 J van 1743 V van 1755 dit is een door Jacob l’Admiral afgeslagen jaarletter
Het gewicht van 2 Troois lood: de jaarletter F van 1716 Het hoofdgewicht: de jaarletter F van 1814
Het gewicht van 2 Troois lood: de jaarletter V van 1755 Het hoofdgewicht: de jaarletter U van 1819
Het gewicht van 2 Troois lood: 13x Het hoofdgewicht: 3x
Het later toegevoegde gewicht van 2 Troois lood is gemerkt met de naar links gerichte klimmende leeuw in een ovaal stempelveld, het merk van de ijk- en justeermeester-generaal Abraham Groengraft die in functie was van 1701-1745 Stephanus Gerardus Nagel, de ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht over het gehele gewest Holland en West-Friesland Op 27-09-1797 bij decreet van het Provinciaal Bestuur van Holland te Amsterdam benoemd tot ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht over het gehele gewest Holland en West-Friesland Op 10-01-1810 werd S.G. Nagel “volgens aanschrijving van den Heer Landdrost in dato 24 Januari 1810” als ijk- en justeermeester-generaal ontslagen Hij werd op 19-03-1814 door de Commissaris-Generaal tot de Financiën provisioneel weer aangesteld Vermoedelijk heeft S.G. Nagel gedurende de periode van zijn ontslag (1810-1814), die deels samenviel met de inlijving van de Nederlanden bij het Franse Keizerrijk door Napoleon Bonaparte gedurende de jaren 1810-1813, zijn werkzaamheden weliswaar moeten beperken, echter er kwam niet echt helemaal een einde aan Het is bekend dat er door S.G. Nagel, tijdens die ruim vierjarige onderbreking in de uitoefening van zijn functie, toch een aantal objecten zijn geijkt en herijkt S.G. Nagel oefende de functie van ijk- en justeermeester-generaal van het Troois gewicht uit totdat hij op 28-11-1814 overleed Pieter Rombouts, hij was van 1816-1820 als ijkmeester in Den Haag in functie Rombouts werd in 1820 te Den Haag benoemd als adjunct-ijker
De door de Neurenbergse kopergieter afgeslagen letter A staat voor Amsterdam, dat wil zeggen dat het gewicht bestemd was voor Amsterdam en voor die bestemming al grof gejusteerd was Het Amsterdams pond had een massa van 494,090 gram, dus 2 Amsterdams pond = 988,180 gram Na grove justering door de gewichtenmaker en vóór justering en ijking zal het gewicht vermoedelijk nog iets zwaarder zijn geweest Het gewicht is na de grove justering door de gewichtenmaker niet eerst op de massa van het Amsterdams gewicht maar op de massa van het Troois gewicht gebracht: 2 Troois pond = 984,34 gram Dat is door de ijk- en justeermeester-generaal S.G. Nagel in 1814 gebeurd, hij sloeg toen zijn merk, de jaarletter F van 1814 en over de letter A heen de Franse of Trooise lelie in het gewicht af Vanaf 1814 heeft het toen nauwkeurig gejusteerde gewicht gediend voor goud- en zilverweging/fijne weging In 1817 is de massa teruggebracht naar de massa van het Haags licht- of huisgewicht van 2 Haags pond = 2 x 469/469,7 gram = 938/939,4 gram door van alle gewichten aan de onderkant materiaal af te vijlen Het gewicht is toen door de ijkmeester Pieter Rombouts, die van 1816-1820 in Den Haag als ijkmeester in functie was, geijkt met het stadswapen van Den Haag en met de jaarletter T van 1817 Later ijkte Rombouts het gewicht nog met de jaarletter U van 1819 Rombouts werd in 1820 te Den Haag benoemd als adjunct-ijker Sinds 1817 heeft het toen wat minder nauwkeurig gejusteerde gewicht dienst gedaan als gewicht voor gewone weging Een Troois gewicht dat diende voor goud- en zilverweging/fijne weging en dat na verloop van tijd is aangepast om als gewicht voor gewone weging dienst te doen lijkt een unicum te zijn Het gewicht is van een fors aantal versieringen voorzien De rand van het deksel is versierd met afslagen van een rechthoek met daarin een horizontaal lopende lijn Op de bovenkant van het deksel zijn bij het scharnier drie zespuntige sterren aangebracht Op het huis zijn veel sierringen aangebracht: * Op de bovenkant, de zijkant en de binnenkant van het deksel * Op de buitenwand en de binnenwand van het huis Het huis is aan de buitenzijde, behalve met de sierringen, van boven naar onder versierd met: * Rondom het huis afgeslagen zespuntige sterren * Aan de onderkant door puntjes gevormde in elkaar passende ruiten met in het midden een zespuntige ster * Tussen de in elkaar passende ruiten zespuntige sterren * Langs de bodem rechthoeken met daarbinnen parallel aan elkaar lopende schuine lijnen In het huis zijn in de binnenkant van het deksel en in de binnenkant en de buitenkant van de bodem in het midden centreerpunten aangebracht De pijlen van 16, 8, 4, 2 en 1 lood zijn op de bovenkant, de buitenkant en de binnenkant van de wand versierd met sierringen In de binnenkant en de buitenkant van de bodem van de pijl van 16 lood is in het midden een centreerpunt aangebracht In de binnenkant van de bodem van de pijlen van 8, 4, 2 en 1 lood is in het midden een centreerpunt aangebracht Het sluitgewicht is helaas niet geheel compleet, de pijlgewichten van 1/2, 1/4, 1/8 lood en de sluiter van 1/8 lood ontbreken
n.v.t. / Collectie W
Webmuseum goudenzilverweging.nl
