De arrêteerleeuw en de arrêteerleeuwbalans; informatie

De arrêteerleeuw en de arrêteerleeuwbalans

De arrêteerleeuw diende om een arrêteerleeuwbalans te kunnen arrêteren

n.v.t.

n.v.t.

De arrêteerleeuw en de arrêteerleeuwbalans
Een arrêteerleeuw werd gebruikt in combinatie met een nauwkeurige arrêteerleeuwbalans, ten behoeve van bijvoorbeeld muntweging, goud en zilverweging, de weging van medicamenten of de ijk en herijk door de arrondissementsijkers

Een arrêteerleeuwbalans hing aan de voorzijde van een hefboom die bovenin een statief gemonteerd was dat speciaal voor dit type balansen was vervaardigd
Aan de achterzijde van die hefboom was een koord bevestigd
Dat koord liep via een geleidewiel aan de onderkant van het statief naar een door de staart van de arrêteerleeuw gevormd oogje, en was met het uiteinde daaraan bevestigd

De arrêteerleeuw diende een aanzienlijke massa te bezitten
Met de arrêteerleeuw werd de arrêteerleeuwbalans namelijk niet alleen gearrêteerd, maar daarmee werd de arrêteerleeuwbalans met de last en het contragewicht c.q. de contragewichten ook omhoog bewogen en omhoog gehouden om, onder voorwaarde van een juiste belasting, het nulpunt c.q. de evenwichtsstand te kunnen bereiken

Een balans arrêteren
Arrêteren betekent letterlijk; stil doen staan, aanhouden, tegenhouden, staande houden, tegenwerken, inhouden, bedwingen, stoppen
Een balans arrêteren wil zeggen; de balans met de balansschalen in rust brengen, zodanig dat de balansschalen niet vrij hangen maar op een vlakke, vaste ondergrond in rust komen

Als de balans in rust was, kon men de te wegen last in de ene balansschaal leggen en het contragewicht c.q. de contragewichten in de andere balansschaal

Tenslotte kon de balans met de balansschalen omhoog worden bewogen zodat de balans met de balansschalen niet meer in rust was maar in de weegstand kwam
De balans kon dan, onder voorwaarde van een juiste belasting, het nulpunt c.q. de evenwichtsstand bereiken

Het nulpunt ofwel de evenwichtsstand is de stand van de naald, tussen de schaar van de balans, bij evenwicht van de balans met onbelaste dan wel belaste schalen
Anders gezegd; het punt waar de naald, tussen de schaar van de balans, moet staan als het juk, met onbelaste dan wel belaste schalen, in evenwicht is c.q. horizontaal ligt

Noot
De schaar van een balans is de ophangconstructie waaraan het balansjuk wordt opgehangen.

De linker foto
De arrêteerleeuw wordt hier getoond samen met een doos met gewichten “à la Prieur”
Dergelijke gewichten werden in Nederland vervaardigd door de Amsterdamse balansen- en gewichtenmaker T.A. Nagel en zijn veel voor analytische doeleinden in gebruik geweest
Gewichten “à la Prieur” zijn ontworpen door de Fransman Prieur
Volgens Jan Hendrik van Swinden, de stuwende kracht achter de invoering van het metrieke stelsel in Nederland, had dit model gewichten vele voordelen boven een sluitgewicht
Ieder gewicht kon immers afzonderlijk gebruikt worden zonder, zoals dat bij sluitgewichten wel het geval was, andere gewichten te moeten verplaatsen
De afgebeelde balans behoort tot een set van drie balansen die in 1820 door T.A. Nagel zijn vervaardigd ten behoeve van de ijk en herijk door de arrondissementsijkers

De rechter foto
Een Zuid-Nederlandse, vrij algemeen voorkomende, stationaire muntgewichtdoos met statief en arrêteerleeuwbalans, ook wel Löwenwaage genoemd
Dergelijke muntgewichtdozen werden stationair c.q. op de plaats blijvend opgesteld in bijvoorbeeld een betaal- of handelskantoor
In tegenstelling met de overige muntgewichtdozen was het duidelijk niet de bedoeling om dergelijke muntgewichtdozen mee op reis te nemen
De muntgewichtdoos is voorzien van een ladeblok met lade, en op het ladeblok is een statief bevestigd
In de lade zitten een aantal vakjes voor de muntgewichten met achterin een groot vak waarin de balans met de balansschalen en eventueel het statief kunnen worden opgeborgen
Het gaat hierbij om muntgewichtdozen waarvan het statief over het algemeen vast bevestigd is en niet kan worden opgeborgen in de lade

Dergelijke stationaire muntgewichtdozen met statief en arrêteerleeuwbalans werden in Antwerpen, Brussel, Namen, en Sint Niklaas verkocht
Ze zijn te dateren tussen 1749 en 1809
Het afgebeelde exemplaar werd tussen 1802 en 1809 samengesteld door François Courseul te Namen

n.v.t.

Gewichten in beeld, uitgegeven door de Vereniging van Verzamelaars van Maten en Gewichten / www.muntgewicht.nl