Sluitgewicht
Standaardgewicht of slaper voor 128 realen van acht of real de a ocho, de grootste denominatie, c.q. van 8 reaalpond van de stad Batavia Met dit gewicht, vermoedelijk een naar de officiële standaard gemaakte (werk)standaard van de 2e rang, werden de in de koophandel gebruikte sluitgewichten door de ijkmeester gecontroleerd De Spaanse realen van acht zijn grof geslagen munten, bezaten een wisselende massa en waren daarom ook niet als betaalmiddel in gebruik Ze werden vanwege hun intrinsieke zilverwaarde niet per stuk maar per massa-eenheid (per Trooise Mark van 246,083860000 gram) verhandeld Daarom noemde men ze ook wel Mark-Realen In Nederlands-Indië, waar de Spaanse mat ook werd gebruikt, heette deze Piaster, Real Bulat of Real Batu (afgekort pasmat) De in de koophandel gebruikte sluitgewichten voor de weging van realen van acht werden feitelijk voor twee doeleinden gebruikt; 1e Voor de bepaling van de zilverwaarde van een partij realen van acht Om de hoeveelheid van een partij realen van acht c.q. de zilverwaarde daarvan te bepalen zonder de realen te hoeven tellen, plaatste een geldhandelaar één of meerdere gewichten van een dergelijk sluitgewicht op een balansschaal Door de som te berekenen van het aantal realen dat op die gewichten stond wist de geldhandelaar hoeveel realen er op de andere balansschaal geplaatst dienden te worden om de balans in evenwicht te brengen Met andere woorden; hij wist hoeveel realen daar tegenover moesten staan Het maakte daarbij niet uit met welke denominaties dat aantal realen gerealiseerd werd Feitelijk werd het sluitgewicht in dit geval niet gebruikt om de massa van een partij realen van acht te bepalen, maar om via massabepaling het aantal realen te bepalen Het sluitgewicht werd dus als bankgewicht of als “telgewicht” gebruikt 2e Voor goud- en zilverweging Voor goud- en zilverweging werd in Nederlands Oost-Indië zowel de reaal van acht zelf alsook de van deze munteenheid afgeleide massa-eenheid, het reaalgewicht c.q. het reaalpond van 437,482417776 gram, gebruikt
Onder de rechter zilveren plaat is op het deksel het kopergietersmerk van de gewichtenmaker Hans Leonhard Abend of Abent (een ooievaar geflankeerd door de initialen LA) afgeslagen Hij maakte zijn meesterstuk in 1690, was gezworene van 1721 tot / na 1723 en voerde het kopergietersmerk vanaf 1707 tot ….? Het kopergietersmerk wordt links en rechts geflankeerd door een liggende lelie
De teksten op de beide zilveren platen zoals op de foto’s te zien en op het deksel BATAVIA Onder de linker zilveren plaat is op het deksel het cijfer 8, links en rechts geflankeerd door een liggende lelie, afgeslagen
De berekende omloopmassa van 128 realen van vóór 1728 De berekende omloopmassa van 128 realen van vóór 1728 is op basis van een memorie d.d. 02-10-1764 van het College van Schepenen betreffende "Munten, Maten en Gewichten te Batavia in gebruik" op last van de Hoge Regering te Batavia; 128 x 27,342651111 gram = 3499,859342208 gram De berekende massa van 1 reaalpond 1 reaalpond = 16 realen = 16 x 27,342651111 = 437,482417776 gram 8 reaalpond = 8 x 437,482417776 gram = 3499,859342208 gram
3499 gram
Letter/cijfercombinaties Het stadswapen van Batavia Het stadswapen van Batavia, een zwaard stekend door een lauwerkrans, werd gebruikt als zegel en officieel verificatie- c.q. goedkeuringsmerk van de stad Batavia In 1619 werd het rijk van Jaccatra door de Gouverneur-Generaal Jan Pieterszoon Coen door de Verenigde Nederlanden veroverd Direct werd daar toen een kasteel en een stad met werven, pakhuizen en kantoren gebouwd die beiden de naam Batavia kregen Vanuit Batavia werden alle steden en gebieden die in Nederlands Oost-Indië aan de Nederlandse Staat onderworpen waren geregeerd en werd de handel gecoördineerd Op 15-08-1620 werd het stadswapen als volgt omschreven; “een swaert van azur in een orange schilt, steeckende met de poincte deur een lourieren crans van coleur bruyn groen” Met andere woorden; een blauw zwaard in een oranje schild, waarvan de punt door een bruingroene laurieren krans steekt Een dergelijke krans, meestal lauwerkrans genoemd, is een cirkelvormige krans gemaakt van in elkaar hakende takken en bladeren van de aromatische laurier, die het hele jaar zijn groene kleur behoudt De roos De roos werd gebruikt als officieel verificatie- c.q. goedkeuringsmerk van de stad Batavia De roos was in de 18e eeuw, en volgens een Indonesisch metroloog in 1997 nog steeds, als officieel verificatie- c.q. goedkeuringsmerk in gebruik Onder de linker zilveren plaat is op het deksel een Franse of Trooise lelie afgeslagen, hetgeen aangeeft dat we, voordat het gewicht werd getransformeerd naar een gewicht voor 128 realen c.q. van 8 reaalpond, te maken hadden met een Troois gewicht ten behoeve van goud- en zilverweging
E7; de letter/cijfercombinatie van het jaar 1739
Enkele pijlen zijn geijkt met de letter/cijfercombinatie K 8 van het jaar 1753
2x
Hendrik van der Crap; hij was stadsijkmeester van de stad Batavia gedurende de periode 1737 t/m 1740
De aanduiding “Na Stads Slaper” wil zeggen dat het gewicht vermoedelijk een naar de officiële standaard gemaakte (werk)standaard van de 2e rang is Een dergelijke standaard van de 2e rang werd door de ijkmeester beheerd Het gewicht was oorspronkelijk een gewicht van 8 Trooise ponden dat is getransformeerd naar een gewicht voor 128 realen c.q. van 8 reaalpond De naam HAEZE is eerst abusievelijk geschreven als HAESE en later gecorrigeerd De letters VA van het woord VAN van VAN DER CRAP zijn klaarblijkelijk ook gecorrigeerd Het gewicht is aan de buitenkant rijkelijk versierd In Batavia vond van 9 tot 10 oktober 1740 de zogeheten Chinezenmoord plaats In de missive van 31-10-1740 aan de Heren XVII staat dat de Nederlanders toen 600 à 700 Chinese huizen afbrandden, vernielden en plunderden Er werd echter nagenoeg geen enkele Europese woning door brand verwoest De Nederlanders vermoordden volgens diverse bronnen circa 10.000 Chinezen (het grootste deel van de Chinese gemeenschap in Batavia) uit angst dat ze hun landgenoten, die de stad van buitenaf belegerden, zouden helpen In de geschiedschrijving is vermeld dat zowel de op het gewicht genoemde president Elias de Haeze alsook de vice-president schepen Abraham van Dyk actief bij deze Chinezenmoord betrokken waren
n.v.t. / Particuliere collectie
Webmuseum goudenzilverweging.nl
