Knopgewichten
Gewichten voor gewone weging, deels geijkt als gewichten voor fijne weging
De gewichten van 1 hektogram, 5, 1 dekagram en 5 gram zijn van Beckers’s Son te Rotterdam (1872-1914) De gewichten van 10 gram en van 2 gram met het opschrift 2 G., zijn van Beckers’s Son te Brummen (sinds 1914/1919) De gewichten van 2 en 1 gram, met de opschriften 2 en 1 g en een esculaapteken, zijn van de Haagsche Balansen- en Gewichtenfabriek N.V. te Den Haag Het gewicht van 20 gram is van H.K. van Wingerden (en zonen) te Gorinchem
1.HEKTOG. / 5.D.G. / 20 G. / 1 D.G. / 10 G. / 5 G. / 2 G. / 2 g / 1 g De gewichten met de opschriften 2 g en 1 g zijn van een esculaapteken voorzien
100, 50, 20, 10, 10, 5, 2, 2 en 1 gram
1 hektogram = 99,9 gram 5 dekagram = 49,9 gram 20 gram = 19,9 gram 1 dekagram = 9,9 gram 10 gram = 10,0 gram 5 gram = 5,0 gram 2 gram (2 G.) = 2,0 gram 2 gram (2 g) = 2,0 gram 1 gram (1 g) = 0,9 gram
Jaarletters
1 hektogram: de jaarletter V van 1886 5 dekagram: de jaarletter X van 1887 20 gram: de jaarletter x van 1916-1917 1 dekagram: de jaarletter k van 1900-1901 10 gram: de jaarletter x van 1916-1917 5 gram: de jaarletter k van 1900-1901 2 gram (2 G.): de jaarletter f van 1930-1931 2 gram (2 g): de jaarletter r van 1947-1948 1 gram (1 g): de jaarletter r van 1947-1948
1 hektogram: de jaarletter v van 1953-1954 5 dekagram: de jaarletter s van 1949-1950 20 gram: de jaarletter v van 1953-1954 1 dekagram: de jaarletter s van 1949-1950 10 gram: de jaarletter v van 1953-1954 5 gram: de jaarletter v van 1953-1954 2 gram: (2 G.) de jaarletter p van 1942-1943 2 gram: (2 g) de jaarletter t van 1951-1952 1 gram: (1 g) de jaarletter s van 1949-1950
1 hektogram: 28x 5 dekagram: 25x 20 gram: 17x 1 dekagram: 23x 10 gram: 17x 5 gram: 24x 2 gram (2 G.): 7x 2 gram (2 g): 3x 1 gram (1 g): 2x
1 hektogram: ijkkantoornummer 6. = Rotterdam 5 dekagram: ijkkantoornummer 6. = Rotterdam 20 gram: ijkkantoornummer 1 = Den Bosch 1 dekagram: ijkkantoornummer 6. = Rotterdam 10 gram: ijkkantoornummer 3 = Arnhem 5 gram: ijkkantoornummer 6. = Rotterdam 2 gram (2 G.): ijkkantoornummer 3 = Arnhem 2 gram (2 g): ijkkantoornummer 5 = Den Haag 1 gram (1 g): ijkkantoornummer 5 = Den Haag
De mahoniehouten kist heeft een rechthoekige vorm, de rechter bovenhoek van het deksel is voorzien van een afgesnoten hoek Het deksel van de kist is voorzien van twee messing scharnieren die, aan de achterzijde van de kist, aan de kist en aan het deksel zijn bevestigd door middel van zes ijzeren schroeven en twee ijzeren spijkertjes De twee ijzeren spijkertjes zitten aan de rechterzijde van het rechter scharnier De kist kan gesloten worden door middel van een messing haakje, bevestigd door middel van een messing schroef, dat om een messing schroef in het deksel gedraaid kan worden De binnenkant van het deksel van de kist is beplakt met een groene stof In de kist zijn de volgende 9 stuks knopgewichten aanwezig: 1 hectogram, 5 decagram, 20 gram, 1 decagram, 10 gram, 5 gram, 2, 2 en 1 gram De gewichten in de kist: * zijn door drie fabrikanten gefabriceerd * stammen uit meerdere ijkperiodes * zijn voor de eerste keer in vier verschillende ijkkantoren geijkt Om die reden zou men veronderstellen dat ze bij elkaar zijn gezocht, dat blijkt echter niet zo te zijn Over de op de gewichten afgeslagen jaarletters kan het onderstaande worden opgemerkt Vanaf x 1916-1917 t/m s 1949-1950 zijn de onderstaande gewichten 14x identiek geijkt: 1 hektogram: daarvoor 12x V 1886 t/m v 1914-1915, daarna 2x t 1951-1952 en v 1953-1954, totaal 28x 5 dekagram: daarvoor 11x vanaf X 1887 t/m v 1914-1915, totaal 25x 20 gram: 1x z 1920-1921, daarna 2x t 1951-1952 en v 1953-1954, totaal 17x 1 dekagram: daarvoor 8x k 1900-1901 t/m v 1914-1915, daarna 1x n 1940-1941, totaal 23x 10 gram: 1x z 1920-1921, daarna 2x t 1951-1952 en v 1953-1954, totaal 17x 5 gram: daarvoor 8x k 1900-1901 t/m v 1914-1915, daarna 2x t 1951-1952 en v 1953-1954, totaal 24x Voor de gewichten van 2, 2 en 1 gram geldt: 2 G.: onafgebroken geijkt f 1930-1931 t/m p 1942-1943, totaal 7x 2 g: onafgebroken geijkt r 1947-1948 t/m t 1951-1952, totaal 3x 1 g: onafgebroken r 1947-1948 en s 1949-1950, totaal 2x Uit de opschriften en de afgeslagen jaarletters blijkt dat de gewichten uit de volgende periodes stammen: * De gewichten van 1 hektogram, 5 dekagram, 1 dekagram en 5 gram uit de periode 1870-1912 * De gewichten van 20 gram en 10 gram uit de periode 1912-1919 * Het gewicht van 2 gram, met het opschrift 2 G., uit de periode 1919-1941 * De gewichten van 2 en 1 gram, met de opschriften 2 g en 1 g en het esculaapteken, uit de periode 1941-1998, het zijn gewichten voor gewone weging die, door de afslag van een esculaapteken, voor fijne weging geschikt zijn gemaakt Als we de reeksen jaarletters beter bekijken blijkt dat de gewichten van 1 hektogram t/m 5 gram gedurende de periode x 1916-1917 t/m s 1949-1950 tegelijk in gebruik zijn geweest De gewichten van 1 hektogram, 20 gram, 10 gram, 5 gram zijn gedurende de ijkperiodes r 1947-1948, s 1949-1950, t 1951-1952 en v 1953-1954 tegelijk in gebruik geweest, en wel voor fijne weging, immers de jaarletters uit die periodes zijn 90⁰ gedraaid afgeslagen De gewichten van 5 en 1 dekagram zijn gedurende de ijkperiodes r 1947-1948 en s 1949-1950 tegelijk in gebruik geweest, en wel voor fijne weging, immers de jaarletters uit die periodes zijn 90⁰ gedraaid afgeslagen De gewichten van 2, 2 en 1 gram zijn, hoogstwaarschijnlijk omdat gewichten die eerder in de kist hebben gezeten waren afgekeurd, later toegevoegd Er zijn echter wel jaarletters op afgeslagen die deels samenvallen met de jaarletters op de overige gewichten De op de gewichten van 1 hektogram, 20 gram, 10 gram en 5 gram afgeslagen jaarletters r 1947-1948, s 1949-1950, t 1951-1952 en v 1953-1954, en de op de gewichten van 5 dekagram, 1 dekagram afgeslagen jaarletters r 1947-1948 en s 1949-1950 zijn conform de onderstaande wet- en regelgeving 90⁰ gedraaid afgeslagen 15-01-1941 De gewichten voor gewone weging die voor fijne weging geschikt gemaakt waren, door ze nauwkeuriger dan de reguliere handelsgewichten te justeren, moesten bij ijk en herijk extra worden gemerkt door het goedkeuringsmerk met de onderzijde van het merk 90° naar links gedraaid af te slaan Op de gewichten van 2 en 1 gram met het opschrift 2 g en 1 g is het volgende van toepassing. De metrieke periode 1941-1998, gewichten voor gewone weging Gedurende de periode 1941-1998 werden de messing gewichten voor gewone weging vervaardigd conform de Beschikking van 09-05-1939, die op 01-01-1941 in werking trad Opschriften 1941-1998, op de gewichten voor gewone weging kilogram = 1000 gram of 1 kilogram gram = gram g (op gewichten van 50 gram en minder) = gram De opschriften op de messing gewichten werden met kleine letters geschreven en werden niet gevolgd door een punt; dus kilogram, gram en g Ze werden afgeslagen op de bovenzijde van het gewichtlichaam Metrieke periode 1941-1949, gewichten voor fijne weging Vóór 1940 werden gewichten aangeboden door apothekers, apotheekhoudende geneeskundigen, goud- en zilversmeden, juweliers, handelaars in edele metalen en handelaars in edele gesteenten aangemerkt als gewichten voor fijne weging Dat gebeurde op grond van een circulaire d.d. 31-05-1923 Vanaf 09-05-1931 vielen daar ook gewichten van 500 gram en lichter van veeartsen onder Gedurende de periode 1941-1949 werden de messing gewichten voor fijne weging vervaardigd conform de Beschikking van 09-05-1939, die op 01-01-1941 in werking trad De gewichten voor fijne weging kregen vanaf toen een speciaal model Noodmaatregelen vanwege de materiaalschaarste door de oorlogsomstandigheden Gedurende de periode 1941-1949 zijn er, in afwijking van de Beschikking van 09-05-1939 die in werking trad op 01-01-1941, vanwege de door oorlogsomstandigheden ontstane materiaalschaarste toch afwijkende koperen gewichten voor fijne weging toegelaten Door koperschaarste en gebrek aan materiaal voor het vervaardigen van nieuwe beitels is dat nieuwe model voor gewichten voor fijne weging slecht van de grond gekomen Tevens werden als gevolg van de oorlogsomstandigheden een aantal noodmaatregelen getroffen 06-01-1941 Messing gewichten voor gewone weging mochten door het aanbrengen van een esculaapteken achter de benaming geschikt gemaakt worden als gewichten voor fijne weging, ze mochten ook gevernist worden Het voor fijne weging geschikt maken betekende dat die gewichten nauwkeuriger gejusteerd werden Bij circulaire van 21-02-1949 is deze toestemming per 01-03-1949 ingetrokken De getoonde en beschreven gewichten van 2 en 1 gram met de opschriften 2 g en 1 g zijn als gewicht voor gewone weging door de afslag van een esculaapteken geschikt gemaakt voor fijne weging In de ronde, ondiepe sparingen zijn de hieronder beschreven milligramgewichten aanwezig. Een vierkant, holvormig aluminium milligramgewicht van 500 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 500 / ijkkantoornummer 3 = Arnhem, in het specifiek gevormde verticaal afgeslagen stempelveld Een vierkant, valk aluminium milligramgewicht van 200 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 200 / ijkkantoornummer 3 = Arnhem, in het specifiek gevormde verticaal afgeslagen stempelveld Een vierkant, vlak aluminium milligramgewicht van 100 mg, op de bovenkant is afgeslagen:100 / ijkkantoornummer 3 = Arnhem, in het specifiek gevormde verticaal afgeslagen stempelveld Een vierkant, holvormig aluminium milligramgewicht van 100 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 100 / ijkkantoornummer 3 = Arnhem, in het specifiek gevormde verticaal afgeslagen stempelveld Een vierkant, vlak aluminium milligramgewicht van 50 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 50 / ijkkantoornummer 3 = Arnhem, in het specifiek gevormde 90º gedraaid afgeslagen stempelveld Een rechthoekig, vlak aluminium milligramgewicht van 20 mg op de bovenkant is afgeslagen: 20 Een vierkant, vlak aluminium milligramgewicht van 10 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 10 Een vierkant, vlak aluminium milligramgewicht van 10 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 10 Een vierkant, vlak vernikkeld milligramgewicht van 5 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 5 Een vierkant, holvormig aluminium milligramgewicht van 2 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 2 Een vierkant, holvormig aluminium milligramgewicht van 2 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 2 Een vierkant, vlak aluminium milligramgewicht van 1 mg, op de bovenkant is afgeslagen: 1 In de kist is een uitsparing aangebracht waarin een messing pincet ligt waarmee de milligramgewichten opgepakt kunnen worden Op het pincet zijn afgeslagen: * een valkenkop met daaronder de letter M in een ruitvormig veld, dit is vermoedelijk een fabrieksmerk * aan de zijde van het pincet met het fabrieksmerk, op het uiteinde van het pincet, het cijfer 3
n.v.t. / Collectie W
Webmuseum goudenzilverweging.nl
